Profile of Khem B Gurung, UK.

स्रष्टा खेम बहादुर गुरुङ, युकेः  

गुरुङ भाषाको कुरा गर्ने बित्तिकै त्रिभाषिक शब्दकोषको लेखक स्रष्टा सिंगापुरे इन्सपेक्टर खेम बहादुर गुरुङको नाम उच्चारण गर्नु पर्ने हुन्छ । उनको त्रिभाषिक शब्दकोषको कोषिकालाइ गहिरिएर केलाउदा ‘शब्दकोषविद’को अलंकारद्धारा अलंकारित विशेषण जोडनु पर्ने हुन्छ ।

उनले सिंगापुर पुलिसमा अनुशासित एवं कत्र्तव्यनिष्ट भएर २३ वर्षको उत्कृष्ट सेवा गरे पछि इन्सपेक्टर दर्जामा अवकास लिनु भयो । सेवाको दौरानमा ‘दीर्ध सेवा, असल आचरण पदक (एलएस एण्ड जीसी)का साथै पिंगत जास मलेसिया’ जस्ता उत्कृष्ट पदकद्धारा विभूषित हुनु भयो । जुन १६, २००६मा बेलायत प्रवेश गरे पछि ‘तमू धीँ युके’मा अवद्ध हुनु भयो । ‘तमू धीँ युके’को विविध कार्यक्रममा मन, वचन र कर्मले सेवा गरे वापत ‘आदर्श तमू— २०१६’ उपाधिद्धारा पनि सम्मानित हुनुहुन्छ । हाल बेलायतको रिडीङ शहरमा गुरुङको मौलिक संस्कार अनुसारको बौद्ध गुम्बा निर्माण अभियानमा अहोरात्रि खटिनु भएको छ । बुद्ध दर्शन वाचन गरी गुरुङको परम्परागत मौलिक संस्कारमा आधारित कर्मकाण्डहरुको अभ्यास गर्न र हुन सकेमा, यो उत्कृष्ट संगमबाट हाम्रो मौलिक संस्कार समय अनुकुल संरक्षण हुन सक्ने कुरामा विश्वास्त हुनुहुन्छ ।

खेम बहादुर गुरुङको जन्म विक्रम सम्वत २००५ साल पुस १८ गते शनिबारको दिन कास्की जिल्ला, अन्नपूर्ण गाउँ पालिका वडा नं १० पर्यटकीय गाउँ घान्द्रुङ कोट गाउँमा पिता रुद्र बहादुर र माता जगन कुमारी गुरुङबाट भएको थियो । गुरुङको ल्होफल अनुसार गाई बर्ग हुन् । पिताको ७ छोरा र ३ छोरी गरी १० जना सन्तान मध्ये उनी आठौं हुन् ।

उनको बाल्यकाल गाउँधरका आसपासमा रहेका गल्छी, गौडा, भीर, पाखा, खोला, नाला आदिमा चराको गुँड खोज्दै हिँड्ने एक किसिमको दिनचार्य नै थियो । जवान भए पछि २ गोर्खा राइफल्स मातहतमा सिंगापुर जाने अवसर प्राप्त भयो । त्यहाँ स्थित ब्यारेक बाल विद्यालय अर्थात चिल्ड्रेन स्कुलबाट औपचारिक शिक्षा आरम्भ गर्नु भयो । नेपाल फर्किए पछि श्री मेश्रम बराह माध्यमिक विद्यालय, घान्द्रुक र पक्लिहवा स्कुल भैरहवामा अध्ययन गर्नु भयो ।

स्मरण गर्नुहोस् त, आज भन्दा लगभग ७० वर्ष अगाडि गुरुङहरुको सामाजिक, आर्थिक, शैक्षिक र बौद्धिक स्तर कस्तो थियो होला ? के तपाइँ कल्पना पनि गर्न सक्नु हुन्छ ? चामलमा बिया मिसिएझै एक दुइ जना फाट्टफुट्ट दरबारिया वा शहरिया बाहेक अरु मानिसहरु न त शिक्षित थिए, न त सुकिला मुकिला नै । गाउँघरका टाठा, बाठा, जिमुवाल र मुखियाले जे जस्तो संस्कार बसाल्यो, त्यसैको आधारमा गाउँ समाज चलेको हुन्थ्यो । तेस्रो मुलुक भन्ने आर्को पनि देशहरु छन् भन्ने कुराको जानकारी थिएन । बिकसित मुलुकमा बिज्ञान र प्रबिधिको बिकास कसरी भैरहेको छ ? बेखबर थिए । बैदेसिक रोजगारको सवालमा गोर्खा भर्ति बाहेक अरु बिकल्प थिएन । भर्तिमा गएकाहरुलाइ लाहुरे भनिन्थ्यो । उनीहरुलाइ मात्र उपरोक्त कुराहरुको साधारण जानकारी हुन्थ्यो ।

उनले पनि बाउ बाजेको संस्कारको सिको गर्दै, १७ वर्षको कलिलो उमेरमा बेलायती सेनामा भर्ति भए । बाँडफाँड गर्दा, क्वीन्स गोर्खा इन्जिनियार्स पल्टनमा परे । सेवाको दौरान सिंगापुर सरकारको अनुरोधमा उनी सिंगापुर पुलिसको दक्षा सिपाहीको रुपमा बेलायती सेनाबाट गएका ९२ जना मध्येमा थिए । सेवा अवधीमा ३४५ जनाबाट सुरु भएको सिंगापुर पुलिस फोर्स अवकास हुदासम्म २००० जनाको संख्यामा पुगेको थियो । यो फोर्सको सेवा, दक्षता र प्रबिधिको सवालमा विश्वस्तरमा पुगेको अविस्मरणीय धटनाको ताजा स्मरण गर्नुहुन्छ ।

उनले साधारण शिक्षा प्राप्त गरे तापनि तिष्ण बुद्धि, अनुशासित र कत्र्तब्यनिष्ट थिए । त्यसैको जगमा रहेर उनले पल्टनमा पनि उन्नति र प्रगति गरे । २३ वर्षको उदाहरणीय सेवा गर्दै, प्रहरी निरीक्षकमा पदोन्नति भए । सेवाकालमा ‘दीर्ध सेवा र असल आचरण पदक (एलएस एण्ड जीसी)का साथै पिंगत जास मलेसिया’ जस्ता पदकद्धारा पनि बिभूषित हुनु भयो । यो उनको जीवन कालमा गौरवमय इतिहास थियो ।

उनले चितवन दिव्य नगरबाट धरम सिँ गुरुङ र नौनी गुरुङको माहिली सुपुत्री कृष्ण कुमारी गुरुङलाइ स्न १९६८मा मागी विवाह गरे । सन्तानको हकमा ३ छोरा र १ छोरी भए । जेठो दिपक गुरुङले लक्ष्मी गुरुङ विवाह गरी हाल बेलायतमा छन् । माहिला सुरज गुरुङले डा. सबिना गुरुङ विवाह गरी हाल बेलायतमा छन् । उनको आरुसी र आरनी दुइ छोरीहरु छन् । कान्छा प्रकाशको विवाह भएको छैन । छोरी डा. मोनिका गुरुङको गत नोभेम्बर ३०, २०१९मा डा. रेशकाजि गुरुङसंग विवाह भए । सपरिवार बेलायतमै निवास गर्दछन् । उनको सभ्य र सम्पन्न परिवारको पदचिन्ह समुदायले पछ्याउन लायक देखिन्छ ।

सिंगापुर पुलिसबाट इन्सपेक्टर दर्जामा अवकास प्राप्त गरे पछि, समज सेवामा अवद्ध हुनु भयो । यस क्रममा गण्डकी र धवलागिरी अञ्चलको ‘गेसो’को संस्थापक कोषाध्यक्ष र सिंगापुर भूतपूर्व प्रहरी संगठनको पनि संस्थापक कोषध्यक्षको हैसियतमा अनुभव हासिल गर्नु भयो ।

गास, बास र कपासको मात्र सवाल नभएर उच्च शिक्षा र प्रबिधिको पनि मध्य नजर गर्दै भुमण्डलीकरणको सिलसिलामा उनी पनि सन् २००६मा बेलायत गए । गुरुङहरुको सामाजिक हकहित र सांस्कृतिक संरक्षणका लागि बेलायतमा स्थापित माउ संस्था ‘तमू धीँ’को अजिवन सदस्य बनी मन, वचन र कर्मले सेवा गर्न थाले । यस बाहेक श्री मेश्रम बराह घान्द्रुक वेलफेयर सोसाइटीमा अध्यक्षको पदमा रहेर पनि सेवा गर्नु भयो । सन् २००८देखि तमू धीँ युके, रिडिङ समाज, सहारा युकेको सल्लाहकार, संरक्षक सदस्य ‘तमू धीँ’ नेपाल र घान्द्रुक गुरुङ भाषा संरक्षण समितिको अध्यक्ष पनि हुनुहुन्छ ।

उनको गुरुङ भाषा, साहित्य र संस्कृति प्रतिको मोह, लगाव र प्राज्ञिक क्षमताको उच्च मुल्यांकन गर्दै गुरुङहरुको माउ संस्था ‘तमू धीँ नेपाल’द्धारा ‘घनबहादुर पुरुस्कार २०१९’ले पनि सम्मानित हुनुहुन्छ ।   

गुरुङ जातिको आपासमा बोलिचालिका लागि मौलिक भाषा प्रचलित भए तापनि लिखित रुपमा बिकास हुन नसकेको तितो यर्थाथतालाइ ह्रदयदेखिनै मनन गर्दै यसलाइ लिखित रुपमा बिकास गर्न आवश्यक महशुस भयो । त्यसैले, गुरुङ भाषासंग सम्बन्धित पुस्तक, पुस्तिका र पत्रिकाहरुको अध्ययन गर्दै, जीवनको उत्तराद्र्धमा गुरुङ भाषाको फाँटमा कलम चलाउने प्रेरणा जाग्यो ।

गुरुङ भाषा सम्बन्धि उनको पहिलो कृति उदाहरण सहित ६ हजार शब्दको ‘गुरुङ—नेपाली’ शब्दकोष सन् २०१३मा प्रकाशन भयो । दोस्रो कृतिको रुपमा १५ हजार शब्दको ‘अंग्रेजी–गुरुङ–नेपाली’ त्रिभाषिक शब्दकोष २०१८मा प्रकाशन भयो । प्रकाशित शब्दकोषमा रहेका कमि कमजोरीहरुलाइ सुधार गर्दै आर्को संस्करणको लागि गृह कार्य गर्दै हुनुहुन्छ ।   

बेलायतको अल्टरशट शहरमा नेपालीहरुद्धारा निर्मित गुम्बा हुदाहुदै फेरी नयाँ गुम्बाको निर्माण किन आवश्यक भयो भन्ने जिज्ञासमा, वहाँ भन्नु हुन्छ— ‘बुद्धिस्ट गुम्बाहरुको पनि आ–आफ्नै मत हुदो रहेछ । त्यही अनुसार लामागुरुहरुको पनि स्कुलिङ हुदो रहेछ ।’ अर्थात हामीहरुले छोटकारीमा बुझ्नु पर्ने कुरा के हो भने, गुरुङहरुको पनि आफ्नो छुट्टै मौलिक संस्कार छन् । ती संस्कारहरुलाइ भावी सन्ततिलाइ हस्तान्तरण गर्नका लागि युग अनुसारको अभ्यास हुन आवश्यक छ । त्यसैले, नयाँ गुम्बाको निर्माण गर्ने अभियान थालेको हो । संक्षेपमा भन्नु पर्दा, बुद्ध दर्शनको वाचन गरी गुरुङ संस्कारको अभ्यास गर्न र गराउन सकेमा हाम्रो संस्कार जिवित रहन सक्ने धेरै संभावना देखिन्छ । ‘तर, बुद्ध वचनमा गुरुङ संस्कार होइन, गुरुङ संस्कारमा बुद्ध वचन वाचन गराइ उत्कृष्ट मार्गको निरन्तरता’ दिने हाम्रो लक्ष्य रहेको छ । यसैबाट हामीहरुले सुख, शान्ति र समृद्धि प्राप्त गर्न सकिन्छ ।   

समाज सेवी एवं गुरुङ भाषाको शब्दकोषविद इन्सपेक्टर खेम बहादुर गुरुङ बेलायतको रिडीङ शहरमा सपरिवार निवास गर्नु हुन्छ । उनको रुचि समाज सेवा, पौडी, गुरुङ भाषा, संस्कृति र निङम मतको प्रवर्धनमा अभिलाषा राख्नु हुन्छ । वहाँको अभिलाषा पूर्ण होस् । 

लेखक नारायण सिँह गुरुङ, बेलायत ।
चोग डीबी गुरुङद्धारा सम्पादित ।
12/17/2019

SHARE

Milan Tomic

Hi. I’m Designer of Blog Magic. I’m CEO/Founder of ThemeXpose. I’m Creative Art Director, Web Designer, UI/UX Designer, Interaction Designer, Industrial Designer, Web Developer, Business Enthusiast, StartUp Enthusiast, Speaker, Writer and Photographer. Inspired to make things looks better.

• 
• 
• 
• 
•