गीतकार एकेन्द्र गुरुङको गीति संग्रह भाग, १ः
 |
| Geetkar Ekendra Gurung, UK. |
नमस्कार, म स्वतन्त्र लेखक चोग डीबी गुरुङ हुँ । आजको ब्लगपोस्टमा स्रष्ट एंव गीतकार एकेन्द्र गुरुङको (गुरुङ भाषा)को गीति संग्रह भाग, १ लिएर पाठकहरु समक्ष उपस्थित भएको छु । चर्चित नेपाली गीतहरु पनि क्रमश प्रकाशन गरिने छ ।
गीतकार एकेन्द्र गुरुङको नाम उच्चारण गर्ने वित्तिकै “रिमै थुमै प्रेतन रोधीँरी, प्रिन स्यन तिखेर्बे जुनिरी, माया पिरती थेदों शिरमाथि ।” यो गीत २०६४ सालतिर प्रथम पटक सार्वजनिक गरिएको थियो । गीत अत्यन्तै लोकप्रिय भएकाले विवाह, पार्टी, भोजभतेर, रोधीं, दोहरी साँझमा पनि धेरै बजेको गीतमा दरियो । यसरी “रिमै थुमै प्रेतना रोधीँरि” बोलको गीत सर्वाधिक चर्चामा रह्यो । एफएम रेडियोहरुमा धेरै बज्ने मातृ भाषी गीतको पुरस्कारबाट पनि सम्मानित हुनु भयो । गीतकार भनेर चिनिने मौका पनि यही गीतबाट पाएँ, वहाँ भन्नु हुन्छ । युट्युवमा हेर्नेहरुको संख्या मिलियन देखिन्छ।
नेपालमा ‘फोटो जेनेटिक’ नामले प्रसिद्ध पसगाउँ हाल क्होलसोंथर गाउँपालिका वडा नं ६, लमजुङमा गीतकार एकेन्द्र गुरुङको जन्म भएको थियो । प्रारम्भिक शिक्षा ‘त्रिग्राम विद्या मन्दिर प्राथमिक विद्यालय’बाट आरम्भ भएर ‘इशानेश्वर प्रमोद माध्यमिक विद्यालय’ भोर्लेटार हुदै पृथ्वी नारायण क्याम्पस पोखराबाट उच्च शिक्षा हाँसिल गर्नु भयो ।
कलेज विदा हुने समयमा गाउँ जादा, साथीभाइ, मेलापात, गाउँवेसी, गोठला, खेतला, रोधीं, भैलो, घाँटु, सोरठी, कृष्ण चरित्र, पुटपुटे, विवाह, आर्धु, म्होसि, दशैं, तिहार, ल्होछार, चण्डी पूर्णिमा जस्ता विविध विषयमा देख्ने, सिक्ने र अनुभव गर्ने अवसर पाएँ । त्यस्तै, भिरमौरी काट्ने, शिकार खेल्ने, माछा मार्ने, निगाला र पुवा थैली, डोरी भाङ्ग्रा बनाउने र सिस्नु काट्ने चलन पनि नजिकैबाट सिक्ने मौका पनि वहाँले प्राप्त यर्नु भएको छ । ‘बुद्धोदय माध्यमिक विद्यालय’ हाल उच्च माविमा १४ वर्ष प्रधानाध्यापक भएर चेतनाको दियो बाल्ने प्रयत्न गर्नु भयो । त्यस पछि हङकङहुदै हाल बेलायतमा स्थायी बसोबास गर्नु हुन्छ ।
उनको दुइवटा उत्कृष्ट कृति प्रकाशन भैसकेका छन् । जसमा मनका तरंगहरु र धर्तीमा जून हुन् । उक्त गीति संग्रहमा २०वटा गुरुङ गीत र ८५वटा नेपाली गीत समावेश गर्नु भएको छ । गीतको प्रत्येक शब्दको कोषा कोषामा नेपालीपन प्रतिबिम्बित भएको आभास हुन्छ । यस्तो उत्कृष्ट कृतिहरुले नेपाली साहित्य भण्डारमा सुनौलो इटा थपेको छ । यस्ता अब्बल दर्जका स्रष्टा धर्तीमा विरलै उदाउने गर्दछ ।
उनी तमूधीँ युके, तमू कल्चर फोरम युके, लमजुङ समाज युके, एनआरएन युके, तमू ठ्हो हङकङ, तमू संसार, लोक बहादुर स्मृति प्रतिष्ठान, गुरुङ साहित्यिक मञ्च नेपाल, आदिवासी जनजाति महासंध युके जस्ता दर्जनौ संधसंस्थाहरुसंग आबद्ध हुनुहुन्छ । यीनै अनुभवबाट रचना गरिएका गुरुङ भाषाको २१ वटा मौलिक गीतहरु यस भागमा पस्किएको छ । टाइप सेटिङमा देखिएका कमिकमजोरीहरुलाइ विद्धान पाठकहरुबाट सुझावको अपेक्ष गर्दछु । प्रस्तोता ।
१. मैमतोः
ङ सैंर्बे माया ह्रानी त्हयाँ म्हिस मैमतो
ङ तिइ बेली इगुँइमो ।
देउरालीर लव कबोल जुग जुग थोलाइ
म्रोरर लगे तगे फ्लोइमो ।
क्लिंईभन्दा चोखो माया छ्याव ह्रीब तलाइ
यु चोरी वरपिपल खइमो ।
क्याँजा नासा त्होब ङोलो ङ किबर खइमतो
रोधीँर मादल ह्राब थेइमो ।
२. आमा म्रुस्योः
हा....... खनै ह्यालो खनै प्रलो
आमा म्रुस्याें लउ प्ह्रोँर खो
क्यो फ्हस्येमै ङयोबरी लउ डाँडारी ।
(ङह्योसे आम्रो आमा म्रुस्यो विसे अथेब) २
संगीत .....
हा..... खैलि टिब खैलि प्रब
आमा म्रुस्यो चब त्हेरा
चलै आयो आमा म्रुस्यो लउ डाँडारी ।
(ङह्योसे आम्रो आमा म्रुँँस्यो विसे अथेब) २
संगीत .....
३. थेम्की आथेः
थेम्की आथे क्यो प्हसेमै क्रोब
आमा म्हैसि दिन थोब
त्हय म्हिसा आमा म्हैइ प्रमो
प्ह्रोँर खो ङए आमा बिइ क्रोमो ।
चवा थुवा त्हेर क्यो मात्रै म्हैमो
प्रब टिब क्लोर क्यो ताँ मात्रै लमो
तोताइ क्यो खनै म्हैसे अतोब
खनै अम्रोबा तो ङयो ङि सै अक्होब ।
रोव त्हेर क्यो ताँ लसि क्रोमो
कोलमै ताँइन मेक्ली फ्योसी प्रमो
ताइ आखबा मदीस्यों दो तइ
खैलबा मास्यो म्होरर म्रोबइ मइ ।
खना मु ङए मु्रस्यो लउ प्ह्रोँर खो
बिन्ति मु मास्यो दुःख ङ्योबर खो
ङि ताइना क्यों ए क्याँ ङह्योइ टिरिइमो
चु टुरामइ क्यो मैसि क्रोरिइमो ।
४. प्हसे क्रोइमतो आङदाचेः
क्यो प्हसे मेइ आक्रोदो
च्वा खेवा छ्याने लस्यो
क्यो प्हसेमै छ्याने नस्यो
ङए चमीच्यो मास्यो ।
कैँइ चमरेइ क्यों मैहब
क्यू थुमरेइ क्यो मैइब
चल योइकि आयो ङ्हामो
तए म्हिस क्यो साँ खयो ।
ना पुमरेइ पोज्याइ ङामो
तए खमरेइ खोज्याइ ङ्हामो
कैँइ चदै आङ्हा क्यू थुकै अङ्हा
सै क्लोरी अत ङ म्हिदै अङ्हा ।
प्हसे क्रोइ पुले मैमो क्यों
बेले तोइ क्लोले मैमो क्यो
हार्लमैम या तोला अपोँब
तोतइ क्यो म्होररमी अतोब ।
५.प्रेसेनाः
जन्म ह्यूला नेपाल कर्म ह्युला हङकङ
तमू छ्याव अपिना प्रेसेना चु ह हङकङ ह्युलारी ।
थेब च्योंब ङ्यो अङि नुब मब अरेगा
तमू ताइ क्रि तना प्रेसेना चु हङकङ ह्युलारी ।
ङ्योला प्येताँ ल्हुताँ ङ्योला ह्रोसैँ ह्युला
छ्याँब प्हिब लना प्रेसेना चु हङकङ ह्युलारी ।
ट धोली पाहना लए धोंली चारना
तमू रेना म्हि च्हिना प्रेसेना चु हङकङ ह्युलारी ।
६. नासा ट्होः
नासा ट्हो म्होररी म्रुदिइमो
थुमै रिँईमै साँखासि क्रोदिइमो ।
ल्होछार ल्होसार ङ खमु स्योंकैइ ङ्यो प्रे चस्यो
माया ह्रानी ङोल्स्योदि रोधीँर प्रे टिस्यो
कौरा सोरठी ङ्यो प्रे स्येस्यो
सुनीमाया भाकारी दोहोरी ङ्यो प्रिस्यो ।
चुर सैर मैदिमो घाँटु सेब बैशाख पूर्णेरी
कुनी योसी भैलो हिसि खुवे चब तोनेली
दाइ चोँब स्योकै चसि नोगुर लदिब
सारंगी नाच क्यु छैँमै चिम्मै छ्यानली सेदिब ।
७. माया खैमोः
माया खैमो म्होररी म्रोविदो
नुव क्याँ समतल तविदो
न्हाम्स्यो जम्मै खै खसि भोविदो
तले विस्या माया ङ्ह्योब सैँए खैमो ।
ख्वालै विस्याँ शीतल तै खविदो
म्हिसा तस्यँ लए तै चारविदो
क्यू फिइ विस्यँ मूल क्यू तविदो
तले विस्याँ माया ङ्ह्योब सैँए खैमो ।
तिइबे दिन बेले रिब तबिदो
नारै बिस्या चौतारी त्होविदो
प्रव क्याँ छ्याविदो रिंविदो
तलै बिस्याँ माया ङ्ह्योब सैँए खैमो ।
८. प्रेतना रोधींरीः *****
केटाः रिँईमै थुमै प्रेतना रोधींरी
प्रिना स्येना तिखेर्वे जुनिरी
माया पिरती थेदो शिरमाथि ।
केटीः मइमै थुमै प्रेतना रोधींरी
रिस राग पैतला न्होरी
माया पिरती थेदो सिरमाथि ।
केटाः मादल ह्रान झ्याउरे ङ्यो स्येन
दुखलाइ सुखादो मैदिन ।
केटीः दुख योँब चु कर्म मुन
नासा ट्ह्वोरी छि सि लै टिदिन ।
केटाः लिसो माया लम बिसी असाँदो
लिसो बिब खै तमो तो तमो ।
केटीः ओंसो माया लम बिसी अप्रदो
लिसो माया फ्रें यास्यँ तोलमो ।
९. क्रोदा ङालेः
क्रोद ङ्हाँले क्रोल आखा क्यो याब साइतरी
छ्याने यादो छ्याने प्रदो मदिस्यो चाँफिरी
खन फेए खन प्रए तए म्हिस चैदिस्यो
पापी कोइ थोमइ विले ङ खोरी मैदिस्यो ।
चिठ्ठी प्हिदु छ्याने फेइ बिब खबर पिविदु
नासा ट्हो थु आगु बैसो ङ सै ढुक्क लविदु
क्यो ए चिन्हु क्यो ए फोटो क्रेखुर थेथेस्यो
लगें तऐं भन्दा चोखो माया क्रफिरी सजेस्यो ।
सेवै चले छ्यावै खेले क्यो बिना अत ङ
प्रे चस्या प्रे टिस्या क्यु थुले अमृत तम
छुट्टी मिलेइ खल पर्दिम ल्होछार म्हादिवरी
मुइ मात्र थेव अङि अटिदो ले अगुए ह्युलारी ।
१० लगे तगेः
लगे तगे तस्यो बिलो औंसीर्बे म्हिस तइ
स्यो धोले हि«स्यो बिल ङ्हारबै मूल तइ ।
प्रे प्रब प्रे टिब कसम क्याजा दे चाँजा तइ ।
क्यांजा तले ङ्योदा ङालो नाम्स्योइ म्होराइ ।
ङ्हे धोले जम्मदिस्यो बिलो तियाब सिसा तइ
प्हारबे ट तस्यो बिलो सिमल भुवा तइ ।
जुग जुग प्रे तब ललो कर्कलो प्होर्वे क्यू तइ
कर्कलो क्यू मोती दाना खैं खइ झारिदिइ ।
११. ल्होछार ल्होसार म्हादिनः
पुस पन्ध्र तमूमै थेब चाड ल्होछार ल्होसार म्हादिन
छ्याँब प्हिब तदिए अशिमलँ चोंदिन ।
खन पुले खन टिले तमू छ्याब अपिन
तमु क्वोइ खेन तमू क्योइ पोंन तमू क्रि तन
स्येब हव तदिन थेब ट्होगा तदिन
रेक्रि नेन रेक्रि तिना थेब च्योब अबिन ।
ह्रोसैँ तमू न्होरी सँएै खुब फ ख्रुब तना
प्येताँ ल्हुताँ आम्लेन खेब प्ह्रिब लन
ङ्हे धोले जम्दिन कों धोलें नुदिन
सैं तोनी प्रदिन स्योकै चन सेदिन ।
१२. क्यों मात्रै मैदिबः
खनै मुलै क्यों मात्रै मैदिब
सैं तिगो क्यो मात्रै टिदिब
छतसि ङयो छ्याने क्याने टिन
माया ङ्योला जुग जुग थोविन ।
अछ्याबै मुले छ्याब्दो ङ्हाँदिब
असैब पिले सैवदो ङ्हाँदिब
मायाभन्दा थेब तोइ अटिम्मै
बिष पिले अमृत विइ थुम्मै ।
म्लेए विलै म्लेले अखाँब
कदेइ ङ्योले खैदुइ अमे्रब
माया विब्दे जिन्दगी सुम्पिम्मै
सियम बिलै सियल अखम्मै ।
१३. क्याँजा दे चाँजाः
क्याँजा दे चाँजा तमूमै नासा
प्रिब स्येब तो तहे तो म्हिसा ।
नासा क्होरी छ्याँब हिमाल मुब
नासा न्होरी छ्याँब स्यो म्रोदिब
नोगुर लसी म्रोदुरी प्रदिब
ङोलो ङोल्स्यो रोधीँरी स्वेदिब ।
बैशाष पूर्णिर घाटु सेमो
घाटु ङयोब रिँईमै मैमै त्होमो
ल्होछाररी स्योकै चसि क्वे प्रिमो
तए म्हिसा सैं तोनी सेदिमो ।
१४. खनै याब खनै टिबः
खनै याब खनै टिब धींर अटिब विइमो
अभागी दुखिस्यो सिमल भुवा दोतइमो ।
ङइ खुशिइ खब अङि केमेइ पोखलो
छ्याने क्याने टिस्यो जुग प्रे थोस्यो विलो
गर न्हेब अछ्याब अतब ताँ लमो
वाचा कवोल म्हेसि याद विसि ल्हामो ।
नाक्यू अविने तए म्हिसा धीं धान्दिइ
म्हिए जीन्दगी अङिना मेसिना दो तइ
चु ह्युलार परमेश्वर आरेव्दो तइमो
जिन्दगी ङल औसिकै म्हिसा दो तइमो ।
१५. कर्म अरेबः
भाग्यर प्हिब कर्म आरेब्दो तजि
ट दोंली प्हारब जीवन पोजो दो तजि
खन याब खन टिब धीँंर आटिद विइमो
आभागी दुंखिस्यो सिमल भुवा दो तइमो ।
जुनीजुनी थोस्यो विब ङ्योए चोखो माया
खैदइ अफ्रेब ङ क्योली ङयो ङए छाया
वाचा कवोल म्लेसी यादा विसी लाइमो
जिन्दगी ङल करकल पोर्वे क्यु दो तइमो ।
ना क्यू अविने तए म्हिसा दुःख लजि
म्हिए जिन्दगी अङिन मेसिन दो तजि
चु संसार र परमेश्वर ओरेब्दो तइमो
जिन्दगी ङल औसीर्वे म्हिसा दो तइमो ।
१६. खैमो ङ हङकङः
खैमो ङ हङकङ खैमो ङ लण्डन
तए म्हिसा क्योए सम्झना
तलि ङिए खदिबा झनझना ।
छ्याँब खेइ तोब क्लोर प्रलेन
आउने वेसो छ्याने क्याने मुलेन
नासा ट्होर क्योदि प्रे प्रदिब
रोधीँर प्रिंब म्होररी म्रोदिब ।
जहाज क्रेसि मुमु प्हुरालेन
संसारए छेउ कुना प्रलेन
क्योइ ङ चौतरीर प्रेंदिब
देउरालीर लब माया मैदिब ।
१७. खो ङोलोः
ङोल्स्योः खो ङोलो रोधीँर याना
माया लना सै तोनी टिना ।
ङोलोः तमो ङोल्स्यो राधीँर खस्यो
माया लदु जुनी प्रे थोस्यो ।
ङोल्स्योः माया बिब थेब सै मुमै
दुःख योले सुखदो ङाम्मै
खैमो चु थुबा क्यु तम्मै
खैमो चु थेबा मै तम्मै ।
ङोलोः क्यों वेसो ङ लिसु प्रस्यो
माया प्रेम ताँ ङ्यो लस्यो
देउराली साक्षी थेस्यो
जुनी थोबा वाचा लस्यो ।
ङोल्स्योः माया लस्यँ झनै माया खमो
चु मायाइ सै तोना लमो
मुरा चु पूर्णे वै लगे तमो
सरी चु प्हारब ट तमो ।
ङोलोः ङ्यो माया जतनली थेस्यो
दुख जति दाँइ ङइ लस्यो
वर पिपल जोडी दो तना
खमुई अफ्रेबा माया लना ।
१८. छ्याज्यलोः
छयाज्यालो छ्याज्यलो
सिल्दो नाल्दो छ्याज्यलो
नासा ट्हो छ्याज्यलो
म्हिग्रीं चोग छ्याज्यलो
खे कु मा ङि छ्याज्यलो
पच्ह्यु घ्वाब्रे छ्याज्यलो
लम पैडी छ्याज्यलो
अचि खे छ्याज्यलो
फैल रेगो छ्याज्यलो
फैलु रिमुरछे छ्याज्यलो ।
१९. जुनीजुनीः
पुरुषः जुनी जुनी ङ्यो प्रे तन
माया लना सै तोनी टिन
ङए माया ताँइ क्यो पिस्यो
क्यो दुःख ताँइ ङइ नोस्यो ।
महिलाः जुनी थोबा माया क्योइ लस्यँ
क्यो ए सै न्होरी ङ थेंस्यँ
माया लदो ङ क्यादि टिस्यो
तोनी क्याने जुनी प्रे थोस्यो ।
पुरुषः खनै याले ङ्यो प्रे तस्यो
दुखै योले सै तोनी प्रस्यो
प्ह्रोँछै तले दुख ङइ अपिस्यो
क्यों ङइ मु्रस्यो धोंले न्हस्यो ।
महिलाः ङ्यो ए माया ट धोंले प्हारन
नुबा कोर्वै त्हए धोंले चारन
क्यो दे ङ खैमुइ अफ्रेस्यो
चोखो माया जुनीभरि लदिस्यो ।
२०. छ्याब प्ह्रिबः
छ्याब प्हिब तदिए सेब हब तदिए
ङयो तमू ताइन स्युमे भुमे थिन
सइ तोदिए मुइ उदिए ।
नासा ट्हो ङ्योला खे माइ चुँब ह्युला
पच्ह्यु घ्याबृ लम आस्यो पैडी ताइन
सइ तोदिए मुइ उदिए ।
म्हिग्री चोगइ केब ङ्यो तमूमै छ्याँब
ट दली प्हारदिए तए दली फ्योदिए
सइ तोदिए मुइ उदिए ।
छे थुल खादिए न्ह थुल खादिए
कों धुली न्हुल खान स्यो धुली ट्रिन खान
सइ तोदिए मुइ उदिए ।
२१. पसे क्रोइमतोः
पसे क्रोइमतो अङदो
क्यो पसे मेइ अक्रोदो
चब खेब छ्याने लस्यो
क्यो पसेमै छ्याने नस्यो
ङए चमी च्यो मास्यो ।
कैँइ चमरेइ क्यों मैहब
क्यू थुमेरेइ क्यो मैइब
चल योइकि आयो ङामो
तए म्हिसा क्यो साँ खमो ।
ना युमेरइ पाँग्याइ ङामो
तए खमरेइ ख्रोज्याइ ङामो
कैँइ चदै अङ्हाँ क्यू थुदै अङ्हाँ
सै क्लोरी अत ङ म्हिदै अङ्हाँ
पसे क्रोइ प्रले मैमो क्यों
बेले तोएै क्लोले मैमो क्यो
छलि म्हैमर ये त्होल अयोँब
तोतइ क्यों म्होररी अम्रोब ।
ङ सैंर्बे माया ह्रानी त्हयाँ म्हिस मैमतो
ङ तिइ बेली इगुँइमो ।
देउरालीर लव कबोल जुग जुग थोलाइ
म्रोरर लगे तगे फ्लोइमो ।
क्लिंईभन्दा चोखो माया छ्याव ह्रीब तलाइ
यु चोरी वरपिपल खइमो ।
क्याँजा नासा त्होब ङोलो ङ किबर खइमतो
रोधीँर मादल ह्राब थेइमो ।
२. आमा म्रुस्योः
हा....... खनै ह्यालो खनै प्रलो
आमा म्रुस्याें लउ प्ह्रोँर खो
क्यो फ्हस्येमै ङयोबरी लउ डाँडारी ।
(ङह्योसे आम्रो आमा म्रुस्यो विसे अथेब) २
संगीत .....
हा..... खैलि टिब खैलि प्रब
आमा म्रुस्यो चब त्हेरा
चलै आयो आमा म्रुस्यो लउ डाँडारी ।
(ङह्योसे आम्रो आमा म्रुँँस्यो विसे अथेब) २
संगीत .....
३. थेम्की आथेः
थेम्की आथे क्यो प्हसेमै क्रोब
आमा म्हैसि दिन थोब
त्हय म्हिसा आमा म्हैइ प्रमो
प्ह्रोँर खो ङए आमा बिइ क्रोमो ।
चवा थुवा त्हेर क्यो मात्रै म्हैमो
प्रब टिब क्लोर क्यो ताँ मात्रै लमो
तोताइ क्यो खनै म्हैसे अतोब
खनै अम्रोबा तो ङयो ङि सै अक्होब ।
रोव त्हेर क्यो ताँ लसि क्रोमो
कोलमै ताँइन मेक्ली फ्योसी प्रमो
ताइ आखबा मदीस्यों दो तइ
खैलबा मास्यो म्होरर म्रोबइ मइ ।
खना मु ङए मु्रस्यो लउ प्ह्रोँर खो
बिन्ति मु मास्यो दुःख ङ्योबर खो
ङि ताइना क्यों ए क्याँ ङह्योइ टिरिइमो
चु टुरामइ क्यो मैसि क्रोरिइमो ।
४. प्हसे क्रोइमतो आङदाचेः
क्यो प्हसे मेइ आक्रोदो
च्वा खेवा छ्याने लस्यो
क्यो प्हसेमै छ्याने नस्यो
ङए चमीच्यो मास्यो ।
कैँइ चमरेइ क्यों मैहब
क्यू थुमरेइ क्यो मैइब
चल योइकि आयो ङ्हामो
तए म्हिस क्यो साँ खयो ।
ना पुमरेइ पोज्याइ ङामो
तए खमरेइ खोज्याइ ङ्हामो
कैँइ चदै आङ्हा क्यू थुकै अङ्हा
सै क्लोरी अत ङ म्हिदै अङ्हा ।
प्हसे क्रोइ पुले मैमो क्यों
बेले तोइ क्लोले मैमो क्यो
हार्लमैम या तोला अपोँब
तोतइ क्यो म्होररमी अतोब ।
५.प्रेसेनाः
जन्म ह्यूला नेपाल कर्म ह्युला हङकङ
तमू छ्याव अपिना प्रेसेना चु ह हङकङ ह्युलारी ।
थेब च्योंब ङ्यो अङि नुब मब अरेगा
तमू ताइ क्रि तना प्रेसेना चु हङकङ ह्युलारी ।
ङ्योला प्येताँ ल्हुताँ ङ्योला ह्रोसैँ ह्युला
छ्याँब प्हिब लना प्रेसेना चु हङकङ ह्युलारी ।
ट धोली पाहना लए धोंली चारना
तमू रेना म्हि च्हिना प्रेसेना चु हङकङ ह्युलारी ।
६. नासा ट्होः
नासा ट्हो म्होररी म्रुदिइमो
थुमै रिँईमै साँखासि क्रोदिइमो ।
ल्होछार ल्होसार ङ खमु स्योंकैइ ङ्यो प्रे चस्यो
माया ह्रानी ङोल्स्योदि रोधीँर प्रे टिस्यो
कौरा सोरठी ङ्यो प्रे स्येस्यो
सुनीमाया भाकारी दोहोरी ङ्यो प्रिस्यो ।
चुर सैर मैदिमो घाँटु सेब बैशाख पूर्णेरी
कुनी योसी भैलो हिसि खुवे चब तोनेली
दाइ चोँब स्योकै चसि नोगुर लदिब
सारंगी नाच क्यु छैँमै चिम्मै छ्यानली सेदिब ।
७. माया खैमोः
माया खैमो म्होररी म्रोविदो
नुव क्याँ समतल तविदो
न्हाम्स्यो जम्मै खै खसि भोविदो
तले विस्या माया ङ्ह्योब सैँए खैमो ।
ख्वालै विस्याँ शीतल तै खविदो
म्हिसा तस्यँ लए तै चारविदो
क्यू फिइ विस्यँ मूल क्यू तविदो
तले विस्याँ माया ङ्ह्योब सैँए खैमो ।
तिइबे दिन बेले रिब तबिदो
नारै बिस्या चौतारी त्होविदो
प्रव क्याँ छ्याविदो रिंविदो
तलै बिस्याँ माया ङ्ह्योब सैँए खैमो ।
८. प्रेतना रोधींरीः *****
केटाः रिँईमै थुमै प्रेतना रोधींरी
प्रिना स्येना तिखेर्वे जुनिरी
माया पिरती थेदो शिरमाथि ।
केटीः मइमै थुमै प्रेतना रोधींरी
रिस राग पैतला न्होरी
माया पिरती थेदो सिरमाथि ।
केटाः मादल ह्रान झ्याउरे ङ्यो स्येन
दुखलाइ सुखादो मैदिन ।
केटीः दुख योँब चु कर्म मुन
नासा ट्ह्वोरी छि सि लै टिदिन ।
केटाः लिसो माया लम बिसी असाँदो
लिसो बिब खै तमो तो तमो ।
केटीः ओंसो माया लम बिसी अप्रदो
लिसो माया फ्रें यास्यँ तोलमो ।
९. क्रोदा ङालेः
क्रोद ङ्हाँले क्रोल आखा क्यो याब साइतरी
छ्याने यादो छ्याने प्रदो मदिस्यो चाँफिरी
खन फेए खन प्रए तए म्हिस चैदिस्यो
पापी कोइ थोमइ विले ङ खोरी मैदिस्यो ।
चिठ्ठी प्हिदु छ्याने फेइ बिब खबर पिविदु
नासा ट्हो थु आगु बैसो ङ सै ढुक्क लविदु
क्यो ए चिन्हु क्यो ए फोटो क्रेखुर थेथेस्यो
लगें तऐं भन्दा चोखो माया क्रफिरी सजेस्यो ।
सेवै चले छ्यावै खेले क्यो बिना अत ङ
प्रे चस्या प्रे टिस्या क्यु थुले अमृत तम
छुट्टी मिलेइ खल पर्दिम ल्होछार म्हादिवरी
मुइ मात्र थेव अङि अटिदो ले अगुए ह्युलारी ।
१० लगे तगेः
लगे तगे तस्यो बिलो औंसीर्बे म्हिस तइ
स्यो धोले हि«स्यो बिल ङ्हारबै मूल तइ ।
प्रे प्रब प्रे टिब कसम क्याजा दे चाँजा तइ ।
क्यांजा तले ङ्योदा ङालो नाम्स्योइ म्होराइ ।
ङ्हे धोले जम्मदिस्यो बिलो तियाब सिसा तइ
प्हारबे ट तस्यो बिलो सिमल भुवा तइ ।
जुग जुग प्रे तब ललो कर्कलो प्होर्वे क्यू तइ
कर्कलो क्यू मोती दाना खैं खइ झारिदिइ ।
११. ल्होछार ल्होसार म्हादिनः
पुस पन्ध्र तमूमै थेब चाड ल्होछार ल्होसार म्हादिन
छ्याँब प्हिब तदिए अशिमलँ चोंदिन ।
खन पुले खन टिले तमू छ्याब अपिन
तमु क्वोइ खेन तमू क्योइ पोंन तमू क्रि तन
स्येब हव तदिन थेब ट्होगा तदिन
रेक्रि नेन रेक्रि तिना थेब च्योब अबिन ।
ह्रोसैँ तमू न्होरी सँएै खुब फ ख्रुब तना
प्येताँ ल्हुताँ आम्लेन खेब प्ह्रिब लन
ङ्हे धोले जम्दिन कों धोलें नुदिन
सैं तोनी प्रदिन स्योकै चन सेदिन ।
१२. क्यों मात्रै मैदिबः
खनै मुलै क्यों मात्रै मैदिब
सैं तिगो क्यो मात्रै टिदिब
छतसि ङयो छ्याने क्याने टिन
माया ङ्योला जुग जुग थोविन ।
अछ्याबै मुले छ्याब्दो ङ्हाँदिब
असैब पिले सैवदो ङ्हाँदिब
मायाभन्दा थेब तोइ अटिम्मै
बिष पिले अमृत विइ थुम्मै ।
म्लेए विलै म्लेले अखाँब
कदेइ ङ्योले खैदुइ अमे्रब
माया विब्दे जिन्दगी सुम्पिम्मै
सियम बिलै सियल अखम्मै ।
१३. क्याँजा दे चाँजाः
क्याँजा दे चाँजा तमूमै नासा
प्रिब स्येब तो तहे तो म्हिसा ।
नासा क्होरी छ्याँब हिमाल मुब
नासा न्होरी छ्याँब स्यो म्रोदिब
नोगुर लसी म्रोदुरी प्रदिब
ङोलो ङोल्स्यो रोधीँरी स्वेदिब ।
बैशाष पूर्णिर घाटु सेमो
घाटु ङयोब रिँईमै मैमै त्होमो
ल्होछाररी स्योकै चसि क्वे प्रिमो
तए म्हिसा सैं तोनी सेदिमो ।
१४. खनै याब खनै टिबः
खनै याब खनै टिब धींर अटिब विइमो
अभागी दुखिस्यो सिमल भुवा दोतइमो ।
ङइ खुशिइ खब अङि केमेइ पोखलो
छ्याने क्याने टिस्यो जुग प्रे थोस्यो विलो
गर न्हेब अछ्याब अतब ताँ लमो
वाचा कवोल म्हेसि याद विसि ल्हामो ।
नाक्यू अविने तए म्हिसा धीं धान्दिइ
म्हिए जीन्दगी अङिना मेसिना दो तइ
चु ह्युलार परमेश्वर आरेव्दो तइमो
जिन्दगी ङल औसिकै म्हिसा दो तइमो ।
१५. कर्म अरेबः
भाग्यर प्हिब कर्म आरेब्दो तजि
ट दोंली प्हारब जीवन पोजो दो तजि
खन याब खन टिब धीँंर आटिद विइमो
आभागी दुंखिस्यो सिमल भुवा दो तइमो ।
जुनीजुनी थोस्यो विब ङ्योए चोखो माया
खैदइ अफ्रेब ङ क्योली ङयो ङए छाया
वाचा कवोल म्लेसी यादा विसी लाइमो
जिन्दगी ङल करकल पोर्वे क्यु दो तइमो ।
ना क्यू अविने तए म्हिसा दुःख लजि
म्हिए जिन्दगी अङिन मेसिन दो तजि
चु संसार र परमेश्वर ओरेब्दो तइमो
जिन्दगी ङल औसीर्वे म्हिसा दो तइमो ।
१६. खैमो ङ हङकङः
खैमो ङ हङकङ खैमो ङ लण्डन
तए म्हिसा क्योए सम्झना
तलि ङिए खदिबा झनझना ।
छ्याँब खेइ तोब क्लोर प्रलेन
आउने वेसो छ्याने क्याने मुलेन
नासा ट्होर क्योदि प्रे प्रदिब
रोधीँर प्रिंब म्होररी म्रोदिब ।
जहाज क्रेसि मुमु प्हुरालेन
संसारए छेउ कुना प्रलेन
क्योइ ङ चौतरीर प्रेंदिब
देउरालीर लब माया मैदिब ।
१७. खो ङोलोः
ङोल्स्योः खो ङोलो रोधीँर याना
माया लना सै तोनी टिना ।
ङोलोः तमो ङोल्स्यो राधीँर खस्यो
माया लदु जुनी प्रे थोस्यो ।
ङोल्स्योः माया बिब थेब सै मुमै
दुःख योले सुखदो ङाम्मै
खैमो चु थुबा क्यु तम्मै
खैमो चु थेबा मै तम्मै ।
ङोलोः क्यों वेसो ङ लिसु प्रस्यो
माया प्रेम ताँ ङ्यो लस्यो
देउराली साक्षी थेस्यो
जुनी थोबा वाचा लस्यो ।
ङोल्स्योः माया लस्यँ झनै माया खमो
चु मायाइ सै तोना लमो
मुरा चु पूर्णे वै लगे तमो
सरी चु प्हारब ट तमो ।
ङोलोः ङ्यो माया जतनली थेस्यो
दुख जति दाँइ ङइ लस्यो
वर पिपल जोडी दो तना
खमुई अफ्रेबा माया लना ।
१८. छ्याज्यलोः
छयाज्यालो छ्याज्यलो
सिल्दो नाल्दो छ्याज्यलो
नासा ट्हो छ्याज्यलो
म्हिग्रीं चोग छ्याज्यलो
खे कु मा ङि छ्याज्यलो
पच्ह्यु घ्वाब्रे छ्याज्यलो
लम पैडी छ्याज्यलो
अचि खे छ्याज्यलो
फैल रेगो छ्याज्यलो
फैलु रिमुरछे छ्याज्यलो ।
१९. जुनीजुनीः
पुरुषः जुनी जुनी ङ्यो प्रे तन
माया लना सै तोनी टिन
ङए माया ताँइ क्यो पिस्यो
क्यो दुःख ताँइ ङइ नोस्यो ।
महिलाः जुनी थोबा माया क्योइ लस्यँ
क्यो ए सै न्होरी ङ थेंस्यँ
माया लदो ङ क्यादि टिस्यो
तोनी क्याने जुनी प्रे थोस्यो ।
पुरुषः खनै याले ङ्यो प्रे तस्यो
दुखै योले सै तोनी प्रस्यो
प्ह्रोँछै तले दुख ङइ अपिस्यो
क्यों ङइ मु्रस्यो धोंले न्हस्यो ।
महिलाः ङ्यो ए माया ट धोंले प्हारन
नुबा कोर्वै त्हए धोंले चारन
क्यो दे ङ खैमुइ अफ्रेस्यो
चोखो माया जुनीभरि लदिस्यो ।
२०. छ्याब प्ह्रिबः
छ्याब प्हिब तदिए सेब हब तदिए
ङयो तमू ताइन स्युमे भुमे थिन
सइ तोदिए मुइ उदिए ।
नासा ट्हो ङ्योला खे माइ चुँब ह्युला
पच्ह्यु घ्याबृ लम आस्यो पैडी ताइन
सइ तोदिए मुइ उदिए ।
म्हिग्री चोगइ केब ङ्यो तमूमै छ्याँब
ट दली प्हारदिए तए दली फ्योदिए
सइ तोदिए मुइ उदिए ।
छे थुल खादिए न्ह थुल खादिए
कों धुली न्हुल खान स्यो धुली ट्रिन खान
सइ तोदिए मुइ उदिए ।
२१. पसे क्रोइमतोः
पसे क्रोइमतो अङदो
क्यो पसे मेइ अक्रोदो
चब खेब छ्याने लस्यो
क्यो पसेमै छ्याने नस्यो
ङए चमी च्यो मास्यो ।
कैँइ चमरेइ क्यों मैहब
क्यू थुमेरेइ क्यो मैइब
चल योइकि आयो ङामो
तए म्हिसा क्यो साँ खमो ।
ना युमेरइ पाँग्याइ ङामो
तए खमरेइ ख्रोज्याइ ङामो
कैँइ चदै अङ्हाँ क्यू थुदै अङ्हाँ
सै क्लोरी अत ङ म्हिदै अङ्हाँ
पसे क्रोइ प्रले मैमो क्यों
बेले तोएै क्लोले मैमो क्यो
छलि म्हैमर ये त्होल अयोँब
तोतइ क्यों म्होररी अम्रोब ।
प्रस्तोताः चोग डीबी गुरुङ, अमेरिका ।
2/3/2020
Hi. I’m Designer of Blog Magic. I’m CEO/Founder of ThemeXpose. I’m Creative Art Director, Web Designer, UI/UX Designer, Interaction Designer, Industrial Designer, Web Developer, Business Enthusiast, StartUp Enthusiast, Speaker, Writer and Photographer. Inspired to make things looks better.
डीवी म्हिथेवामा थपौं सम्मानका दुई शव्दः-
जवाब देंहटाएंवहाँ त हामी तमू गुरुङ्ग जातिको भाषा लिपी धर्म संस्कार संस्कृति रितिथिती रोस रोवास सिल सुवास परम्परा जस्ता प्रत्येक हाँगा डाँडी तथा आख्ला आँख्लाका विश्लेषक हुनु हुन्छ । अर्थात तमू नासा गुरुङ्ग गाउँमा जन्मि भेडी गोठमा हर्केका शहरमा पढेर वढेका मस्र्याङ्गदी नदीको माछा झैं सयौं हुण्डरी खाएर जोदा वन्नु भएका खाँटी सपुत हुनु हुन्छ । आफै लामा कुलमा जन्मि ज्ञान गुण लिनु भएका पर्से घले राजा यम्फावति रानी वारेको ईतिवृक्ति कुसुण्डि चरित्रका ज्ञाता हुनु हुन्छ । तमू समाजमा विद्यमान रोधीं सोह्रठी घाँटु चरित्रका जानाकार तथा मूुखिया जिम्मुवाल द्धारे चौतारे अमली सुव्वा समेतको अख्तियारी वारे राम्रो अनुभूति छ । वहाँले हामी तमू गुरुङ्गहरुलाई तमू लिपीको परिमार्जन भाषा संवन्धमा शव्दकोष र व्याकरण समेत तैयार पारेर पस्कनु भएको छ । हाम्रो धर्म संस्कार संस्कृति तथा सामाजिक परम्परा एवं तमूको वेद क्यार्लों क्ल्हे सोंदी प्ह्रेसोंदी पूर्खा आजी खे आजीमाँ आदी वारेमा हाम्रा भावी पिंडीहरुलाई सिकाउँदै जस्ताको तस्तै पुश्ता हस्तान्तरण गर्ने अथक प्रयत्न गरी रहनु भएको छ ।
भगवान वुद्धका दर्शन वारेको गहिरो अध्ययन तथा ज्ञान प्राप्तिको फलस्वरुप वुद्ध वचन वाचन गरी रहनु भएको छ । त्रीरत्न, चार आर्य सत्य, अष्टाङ्गीक मार्गका प्रखर वक्ता तथा सक्षमता राख्नु हुने म्हिथेवा त हाम्रा साक्षत शास्ता (सिकाउँने सफल गुरु) हुनु हुन्छ । हामीलाई यसरी गौरवको अनुभूति दिलाई रहनु भएको छ । यति मात्र कहाँ हो र ? लेखेर प्रतिभा र क्षमता प्रदर्शन गरी अभियन्ता वन्न चहाने हामी सवैलाई पहिला “गुरुङ राईटर्स डट कम” र अहिले अनलाईन व्लग जस्तो मञ्च तैयार पारी दिई रहनु भएको छ । यि सव कुरामा पारङ्गत तथ्य मनन गरेर वहाँलाई हामी सवैले सादर सम्मान गरौं । साधु ! साधु ! जय वुद्ध !
-अरुण कुमार गुरुङ्ग फेदिखोला स्याङ्गजा हाल अमेरिका